اضطراب جدایی کودکان در سنین پیش دبستانی و مدرسه بسیار شایع است. معمولا کودکان در هنگام بازگشایی مدارس علائم اضطراب جدایی نشان می دهند. والدین در مواجه با این علائم به شدت کلافه و نا امید می شوند و هر راهی که فکر می کنند جواب می دهد امتحان می کنند ولی در اکثر زمان ها این راه حل ها جواب نمی دهد. با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله از سایت حامد یزدخواستی (مشاور خانواده و کسب و کار) به اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی و مدرسه و روش های درمان غیر دارویی آن می پردازیم.
اضطراب جدایی کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
اضطراب جدایی کودک یک واکنش طبیعی است که در زمان جدایی کودک از مراقب اصلی خود (در اکثر مواقع مادر) رخ می دهد. این اضطراب شامل نگرانی شدید کودک از این است که فردی که با او وابستگی عاطفی دارد برود و دیگر برنگردد که این نگرانی شدید خود را بصورت ترس از جدایی نشان می دهد. البته باید این نکته در نظر گرفت که اضطراب جدایی کودکان تا 3 سالگی طبیعی است ولی بعد از آن دیگر غیرطبیعی است و باید به عنوان اختلال اضطراب جدایی کودک شناخت. پس اگر کودک 5 ساله اضطراب جدایی داشته باشد این امر غیرطبیعی است و باید به روانشناس کودک مراجعه کرد.
اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی و بزرگتر
کودکان 3 تا 6 سال نسبت به دوری از خانواده، به ویژه مادر گوش بزنگ هستند. کودکان در این سنین نسبت به محیط اطراف خود آگاهی بیشتری دارند، بنابراین با حساسیت و رصد بیشتری حضور مادر را ارزیابی می کنند. وجود وابستگی عاطفی بین مادر و کودک این حساسیت و نگرانی را بیشتر می کند به گونه ای که کودک تاب جدایی از مادر را نخواهد داشت. اگر این اضطراب به شدتی باشد که در روند زندگی روزمره خانواده و کودک اختلال ایجاد کند، این حالت غیرطبیعی و نابهنجار است.
علائم اختلال اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی و مدرسه
هر اختلال روانشناختی دارای علائم و نشانه هایی است. اختلال اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی و مدرسه هم علائمی دارد که در زیر ذکر می شود:
o بی تابی شدید در زمان جدایی یا انتظار جدایی
o نگرانی همیشگی در ارتباط با از دست دادن فردی که به آن وابستگی عاطفی دارد یا اینکه او آسیب ببیند
o نگرانی نسبت به حوادثی که ممکن است جدایی ایجاد کند
o اجتناب از حضور در مکان هایی که لازم است که از مادر ،یا فردی که به او وابستگی دارد، جدا شود، مانند حضور در مدرسه یا پیش دبستانی
o خودداری خوابیدن در اتاق خواب یا دور از خانه
o دیدن کابوس هایی با محتوایی جدایی بصورت مکرر
o بروز نشانه های جسمی مانند، درد شکم، سردرد و… در زمان جدایی
علت بروز اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی و مدرسه ای
علت اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی و مدرسه ای متعدد و گوناگون است. عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو در بروز اختلال اضطراب جدایی نقش دارد. در زیر بصورت مختصر برخی از عوامل بیان می شود:
o ژنتیک: تحقیقات بیشمار انجام شده در ارتباط با تأثیر ژنتیک بر اضطراب جدایی نشان می دهد که ژنتیک می تواند نقش تعیین کننده ای در این اختلال داشته باشد. معمولا کودکانی که والدین آنها درگیر اضطراب جدایی از والدین خود بوده اند، فرزندان آنها هم دچار اختلال اضطراب جدایی در مدرسه می شوند.
o عوامل محیطی: بسیاری از اتفاقات که در خانواده رخ می دهد می تواند باعث بروز یا تشدید اختلال اضطراب جدایی کودکان ،بویژه 5 سالگی به بعد، شود. این حوادث شامل:
– مرگ یکی از والدین
– طلاق پدر و مادر
– دعواهای مداوم والدین
– جابجایی مدرسه یا پیش دبستانی
– اعتیاد والدین
– تغییر محل زندگی بصورت مداوم
– وجود پدر و مادر اضطرابی
– به فرزند خواندگی گرفتن کودک
o شخصیت و ساختار روانی کودک: ساختار شخصیتی و ویژگی های روانی کودک خود یک عامل بستر ساز و نگهدارنده اضطراب جدایی کودکان از والدین است. کودکانی که دارای ذهنیتی نگران و مضطرب هستند با احتمال بیشتر اختلال اضطراب جدایی را بروز می دهند. کودکانی که استقلال کمتر و وابستگی بیشتر به اطرافیان خود دارند بیشتر درگیر اضطراب جدایی در سنین مدرسه می شوند.
o سبک فرزند پروری والدین: نوع سبک فرزند پروری در ایجاد اختلال اضطراب جدایی کودکان تأثیر دارد. سبک فرزند پروری بسیار سهل گیر و رها (نا ایمن) و سبک فرزند پروری بسیار حمایتی و کنترلگر (چسبنده) هر از عوامل بروز اضطراب جدایی در دوران دبستان هستند. هر دو سبک فرزند پروری مانع از این می شود که اعتماد بنفس کودک شکل بگیرد و رشد کند. اعتماد به نفس و مستقل بودن هر دو از جمله ویژگی های شخصیتی هستند که مانع بروز اضطراب جدایی در کودکی می شوند.
o سبک دلبستگی: چهار نوع سبک دلبستگی بین مادر و کودک وجود دارد، سبک های دلبستگی ایمن، نا ایمن اجتنابی، نا ایمن دوسوگرا و سبک دلبستگی آشفته. سبک دلبستگی ایمن یکی از عوامل مهم برای پیشگیری از بروز اختلال اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی است. سه نوع دیگر سبک دلبستگی از جمله عوامل مؤثر و تأثیرگذار در بروز این اختلال هستند.
علت بروز اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی و مدرسه ای
برای تشخیص اضطراب جدایی در کودکان 5 سال به بالا یا زیر آن نیاز است حتما به یک روانشناس کودک (اصفهان) یا روانپزشک مراجعه کنید. متخصص کودک با انجام مصاحبه بالینی از کودک و والدین بررسی علائم تشخیص می دهد آیا کودک مبتلا به اختلال اضطراب جدایی هست یا نه. همچنین گاهی از آزمون های مرتبط با این اختلال هم استفاده می شود مانند آزمون اضطراب جدایی کودکان (CSAS) و آزمون اجتناب از اضطراب جدایی (SAAI). نکته مهم دیگری که در تشخیص اضطراب جدایی این است که آیا این اضطراب کودک بر کیفیت زندگی، ارتباطات اجتماعی خانواده و کودک، کارکرد تحصیلی و فردی کودک اثر نامطلوب گذاشته است یا نه.
درمان اضطراب جدایی کودکان 5 سال به بالا و کمتر
برای درمان اختلال اضطراب کودکان 5 ساله چندین روش وجود دارد که به دو دسته کلی درمان دارویی و روان درمانی تقسیم می شود. دارو درمانی که باید زیر نظر روانپزشک کودک یا متخصص مغر و اعصاب انجام شود. اما روان درمانی کودک ، توسط روانشناس کودک انجام می شود، روان درمانی کودک شامل:
o درمان شناختی – رفتاری (CBT): در این مکتب درمان با استفاده از تکنیک های شناختی و رفتاری به کودک کمک می کنند که با ترس از جدایی از مادر کنار بیاید. در این روش افکار، باورها و احساسات کودک در قالب نقاشی، بازی یا آزمون های اندریافت موضوع کودکان برون ریزی، تحلیل و انعکاس داده می شود. سپس درمانگر تلاش می کند با جایگزین کردن افکار و رفتار مناسب اختلال کودک را درمان کند. همچنین از طریق تکنیک های رفتار درمانی به رفتار های مطلوب کودک در راستای استقلال، پاداش داده می شود تا از میزان وابستگی کودک کاسته شود.
o بازی درمانی: این شیوه هم یک نوع روان درمانی است که از طریق بازی ها، نمایش های عروسکی، تئاتر و قصه مشکلات ذهنی و روانی کودک مطرح و درمان می شود. این شیوه درمانی همراه با درمان شناختی – رفتاری بسیار در امر درمان کودکان کارآمد هست.
o فرزند پروری: آموزش شیوه مطلوب فرزند پروری مؤثر به والدین می تواند در کاهش علائم اضطراب جدایی کودکان کمک کننده باشد. در این سبک ابتدا شیوه فرزند پروری والدین بررسی و تحلیل می شود. جنبه های از آن که اضطراب جدایی کودکان را تشدید می کند مشخص و برای تغییر آن آموزش و برنامه ارائه می شود.
چند نمونه از تکنیک های کاهش اضطراب جدایی کودکان در مدرسه
در این قسمت بصورت کاملا مختصر چند نمونه از تکنیک های کاهش اضطراب جدایی کودکان در مدرسه بیان می شود
o حساسیت زدایی منظم: در این روش تلاش می شود بر اساس میزان حساسیت و ناراحتی کودک در موقعیت های مختلف، تحمل کودک ارتقا یابد. به عنوان مثال ابتدا موقعیت های مختلف کودک بر اساس میزان استرس از .0 تا 100 نمره گذاری می شود. سپس در گام اول از موقعیتی شروع می کنند که کمترین میزان استرس را داشته باشد. مثلا اینکه کودک در خانه باشد و مادر 10 دقیقه خارج از خانه سپری کند.
o ایجاد یک الگوی خداحافظی اطمینان بخش و پایدار: در این شیوه درمانگر از مادر می خواهد هنگام ترک کودک وی را در آغوش بگیرد، ببوسد و به او اطمینان دهد که در این زمان به خانه برمیگردد (البته باید مادر سر ساعتی که می گوید به خانه بیاید). این شیوه هم می تواند در بلند مدت اضطراب کودک را کم کند.
o پیش بینی پذیر بودن: تلاش شود برنامه ای منظم و قابل پیش بینی برای کودک طراحی شود. کودکان اگر بتوانند پیش بینی کنند مادر آنها چه زمانی برمیگردند و یک برنامه منظم جدایی را تجربه کنند، اضطراب جدایی آنها بشدت کاهش می یابد.
o خداحافظی بدون تنش: هر چقدر موقع خداحافظی کودک تنش کم باشد و آرامش در آن لحظه جریان داشته باشد، میزان استرس کودک از جدایی کمتر است.
درمان اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی و مدرسه در اصفهان
والدین اصغهانی که کودک پیش دبستانی یا مدرسه ای دارند، و کودک آنها از اضطراب جدایی رنج می برد، می توانند از خدمات مشاوره کودک مرکز مشاوره روش واقع در خیابان آمادگاه استفاده کنند. در این مرکز مشاوران کودک مجرب و کارآزموده کودک شما را مورد بررسی و درمان قرار می دهند و در مدت کوتاهی مشکل اضطراب جدایی کودک شما را حل می کنند. با توجه به تخصص ویژه این مرکز در زمینه کودک، با تشخیص درست و اتخاذ شیوه درمانی مناسب مانع این می شوند که اتلاف هزینه های مالی شما می شوند. برای ثبت نوبت مشاوره یا گرفتن راهنمایی ها بیشتر می توانید با شما 09134926851 تماس بگیرید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.